Denkpistes voor een moderne, neurowetenschappelijke psychiatrie
Als er binnen de residentiële psychiatrie iets de gemoederen in beweging kan brengen, dan zijn het ongetwijfeld de horrorverhalen over alles wat te maken heeft met dwang, gedwongen opnames en isolatie, dat laatste al dan niet in combinatie met chemische of fysieke fixatie. Een en ander wordt zeer duidelijk beschreven in het boek van ervaringsdeskundige Brenda Froyen, en komt eveneens aan bod in het Grote Psychiatrierapport van de Vlaamse krant De Morgen.
Laat ons dus dat probleem niet minimaliseren of onder het tapijt schuiven. Iedereen in de zorgverlening, ondergetekende incluis, kent in zijn of haar consultatie patiënten die jaren na de feiten nog steeds in min of meerdere mate worstelen met het verwerkingsproces en het psychotraumatiserend impact van dergelijke isoleercelgebeurtenissen.
Wie niet aan bod komt, noch het woord vraagt, zijn deze patiënten die door een verblijf in isolatie wel tot rust kwamen en er sneller door uit hun psychotische turbulentie en psychische chaos geraakten.
Dat lijkt op het eerste zicht een contradictie maar is er in feite geen want een psychose is geen monolithische entiteit.
Er zijn diverse vormen van psychoses: dopaminerg, cholinerg, glutaminerg …. en bij deze laatste onderscheiden we AMPA glutamaat receptor-gedetermineerde vormen. Hier gaat het vooral om selectieve sensoriële over-stimulatie van AMPA receptoren in de prefrontale cortex. In deze situatie kan een stimulusarme omgeving wel rustgevend en helend werken.
Daarnaast zijn er ook de zuivere NMDA+AMPA over-stimulatie psychoses (vb. LSD), waar meer top down determinanten een rol spelen (wanen, hallucinaties en vooral hevige existentiële angsten). In dit geval kan de isolatie symptoomversterkend en extra traumatiserend zijn, zoals blijkt uit de ervaringen van Brenda Froyen.
Deze beiden differentiëren zou dus heel wat menselijk leed door contraproductieve isolaties kunnen vermijden en in het kielzog hiervan een efficiënter en meer gedifferentieerd gebruik van prikkelarme rustkamers mogelijk toelaten.
Zo ook zou het bepalen van wie wel of niet op psychofarmaca zal reageren of - schaduwzijde - er neveneffecten van zal vertonen, ook al een goede stap voorwaarts zijn naar een neurowetenschappelijke en neuro-farmacologische onderbouwde psychiatrie.
Maar dat vereist een ernstig engagement van overheid en academia tot investeren in toegepast klinisch neurowetenschappelijk onderzoek en vooral ook in meer zorgkundigen, psychiaters en modernere infrastructurele mogelijkheden om onze patiënten in die nachtelijke uren van diepe crisis menselijk nabij te zijn zonder de facto of uit louter onmacht te moeten teruggrijpen op isolatie.
Isolatie zal niet uit de psychiatrie verdwijnen om de eenvoudige reden dat ze in vele gevallen een therapeutische dimensie heeft, maar laat ze dan nooit gebruikt worden zonder wetenschappelijk verantwoorde indicatiestelling, goed gestructureerde supervisie, stipte registratie en signalisatie en vooral diep menselijk respect en empathische therapeutische "presentia"