Nieuwe forensische behandelunit voor geïnterneerde vrouwen met een hoog risico profiel

Na de aankondiging in september vorig jaar door de ministers Maggie De Block (Sociale Zaken) en Koen Geens (Justitie) van een eerste long stay-afdeling voor geïnterneerde personen op de campus van het universitair psychiatrisch centrum Sint-Kamillus in Bierbeek, kondigen dezelfde ministers op 17 februari 2016 een eerste forensische behandelunit aan voor 20 geïnterneerde vrouwen met een hoog risico profiel op de campus het psychiatrisch centrum Sint-Jan-Baptist in Zelzate. Momenteel verblijven in de Vlaamse gevangenissen een 50-tal vrouwen met een interneringsstatuut, van wie grosso modo de helft zich situeert in de gevangenis van Brugge met begeleiding door een zorgteam. In de gevangenissen van Antwerpen, Gent en Vorst vertoeft deze doelgroep bij de gedetineerde vrouwen.

Invulling van een ontbrekende schakel in het forensisch zorgcircuit

Met de nieuwe unit voor geïnterneerde vrouwen wordt opnieuw een nog ontbrekende schakel in het forensisch zorgcircuit ingevuld. Zo komt in een versneld tempo stilaan de finale doelstelling dichterbij om alle huidige en ook alle toekomstige geïnterneerde personen, ongeacht hun profiel of geslacht, op een kwaliteitsvolle wijze buiten het gevangeniswezen op te vangen, te behandelen, te begeleiden en te verzorgen met het oog op een zo groot mogelijke re-integratie in de samenleving. 

“De zorg wordt afgestemd op de specifieke noden zoals traumabehandeling en relationele beveiliging. Bezoek, sport- en ontspanningsactiviteiten vinden plaats binnen de nieuwe unit”

Met dat nieuw project kan het psychiatrisch centrum Sint-Jan-Baptist in Zelzate niet alleen de reeds opgebouwde expertise en ervaring met de unit voor geïnterneerde personen (mannen en vrouwen) met een matig risico profiel inzetten, maar ook een lokaal zorgcircuit uitbouwen. Na behandeling in de nieuwe unit kunnen geïnterneerde vrouwen doorstromen naar de bestaande unit voor geïnterneerde personen met een matig risico of verder opgevolgd worden door het forensisch mobiel team gelieerd aan de bestaande unit. Vanzelfsprekend is de doorstroming niet exclusief intern gericht, maar ook naar andere reguliere ziekenhuizen, centra of diensten binnen de sector geestelijke gezondheidszorg (residentieel, semi-residentieel of ambulant) als naar welzijnsvoorzieningen.  Voorts is het de betrachting om een structurele samenwerking uit te bouwen met het toekomstig Forensisch Psychiatrisch Centrum in Antwerpen, waar maximaal 10% geïnterneerde vrouwen opgenomen kunnen worden op een totale capaciteit van 182 bedden.

Doelgroep en behandelvisie

De doelgroep van geïnterneerde vrouwen met een hoog risico profiel wordt gekenmerkt door genderspecifieke risicofactoren die aan de basis liggen van het delictgedrag, zoals een misbruikverleden en een moeilijke gezinssituatie. Geïnterneerde vrouwen kennen in vergelijking met de groep van mannelijke geïnterneerde personen een langere voorgeschiedenis van opnames in de sector geestelijke gezondheidszorg, meer comorbiditeit en een hogere mate van psychopathologie. Vaker dan mannen vertoont die doelgroep een manipulatief gedrag en is tijdens de behandeling meer betrokken bij incidenten. Als gevolg daarvan dient extra aandacht uit te gaan naar agressiemanagement. Bij de opleiding van het personeel zal de focus onder meer komen te liggen op het voorkomen van en omgaan met dreigend en destructief gedrag.

Vertrekkende van een specialistische kennis krijgen de patiënten een behandeling op maat in een veilige leefgroepcontext binnen een beveiligde perimeter.  De zorg wordt afgestemd op de specifieke noden zoals traumabehandeling en relationele beveiliging. Bezoek, sport- en ontspanningsactiviteiten vinden plaats binnen de nieuwe unit.  Om dat te realiseren zal een sportterrein aangelegd worden binnen de beveiligde omgeving van de nieuwe unit.

Er zullen geen exclusiecriteria worden gehanteerd, noch bij de opname, noch in de loop van de behandeling. Voor time-outs zal geen verwijzing gebeuren naar een penitentiaire instelling. Het is de bedoeling volledig onafhankelijk te functioneren van het penitentiair milieu. Op basis van wetenschappelijk onderbouwde uitkomstenmetingen zal de evolutie in de behandeling worden bijgehouden met mogelijke bijsturing.

Omkadering en financiering

Door de sluiting van de opnamedienst in het psychiatrisch centrum Sint-Jan-Baptist komt een bijna instapklare en moderne infrastructuur te beschikking voor de nieuwe doelgroep. Het gaat dus niet over de creatie van bijkomende bedden, maar wel over bestaande bedden die een personeelsupgrade krijgen. De kost daarvan wordt gefinancierd door Sociale Zaken en door het buiten gebruik stellen van 4 bedden door het psychiatrisch centrum zelf. De zorgomkadering bedraagt 27,5 voltijdse equivalenten voor 20 bedden, hetgeen overeenstemt met een omkaderingscoëfficiënt van 1,375 VTE per bed.  
Om de nodige veiligheid te verzekeren dringen zich een aantal aanpassingen op inzake infrastructuur. Concreet gaat het onder meer over het plaatsen van een omheining, toegangscontrole en camera’s.  Justitie neemt die kost ten laste en kent ook een jaarlijks onderhoudsforfait toe. Onder meer omwille van het risico op vluchtgedrag en het zorgen voor een drugvrije unit wordt het een sterk beveiligde unit op een open campus van een psychiatrisch ziekenhuis.

Proefproject

Andermaal is van overheidswege geopteerd voor een proefproject met de nodige evaluatie. De start van het proefproject is voorzien na de voltooiing van de infrastructuurwerken.