“Komen jullie ook kijken naar onze voorstelling?”, vraagt Mathias ons enthousiast nog voor we goed en wel plaatsnemen op zijn gezellig dakterras in Sint-Genesius-Rode. “Op 14 september beginnen we aan onze Te Gek!? tournee. Die eerste voorstelling spelen we in Zorggroep Alexianen in Tienen, trouwens. Is dat geen voorziening van Broeders van Liefde?”, probeert Manu ons te overtuigen. “We spelen trouwens ook nog in andere voorzieningen van Broeders van Liefde, zoals in Zelzate, Bierbeek, Beernem en Sint-Truiden. Opties genoeg dus. (lacht) Maar pas op, in tegenstelling tot wat je zou verwachten, focussen we niet op de patiënt en zijn psychische kwetsbaarheid. Wel op de impact die die kwetsbaarheid heeft op de mensen rondom hem of haar.”

SENSATIE

BvL: Hoe zijn jullie bij dat thema beland?
Mathias: “De voorstelling is gebaseerd op het boek ‘Het komt voor in de beste families’. Dat boek zoomt in op de vraag: Hoe ervaar je onmacht, angst en verdriet wanneer iemand in je omgeving een psychisch probleem heeft? Waar kan je naartoe? En wat biedt kracht? Niet de patiënten staan centraal, wel hun dierbaren. Het boek is dan ook een uitgave van Similes, een vereniging die de naasten van psychisch kwetsbaren ondersteunt. Samen met Te Gek!? hebben zij deze voorstelling inhoudelijk vormgegeven. Uiteindelijk werd aan ons gevraagd of wij de voorstelling wilden spelen.”
BvL: Wat mogen toeschouwers concreet verwachten?
Mathias: “Ik speel de voorstelling samen met Manu. Uit het boek leest hij passages voor en ik brieven. Dat alles breien we aan elkaar met muziek.”
Manu: “Het is een heel muzikale voorstelling geworden. Het merendeel van de nummers zijn covers die we in een eigen jasje stopten. Denk aan nummers van Nederlandstalige artiesten als Brihang, Noordkaap, Frank Boeijen … Op zich lijkt die keuze willekeurig, maar het zijn stuk voor stuk nummers die iets te maken hebben met deze problematiek.”
dichtbij: Moesten jullie lang nadenken toen Te Gek!? jullie vroeg om deze voorstelling te spelen?
Mathias: “Ik moet eerlijk toegeven: ik twijfelde in het begin wel wat. Zou ik het wel doen? Ik moest in het verleden opgenomen worden in de psychiatrie en kreeg de stempel ‘bipolair’. Ik wist dat er naar aanleiding van de voorstelling opnieuw over gepraat zou worden. En dat ik op een manier dan ook verplicht zou zijn om het er zelf opnieuw over te hebben. Maar net omdat ik er zo hard over twijfelde, besefte ik hoe groot het taboe rond psychische kwetsbaarheid nog steeds is. Het zette mij aan het nadenken. ‘Holy sh*t, daar hangt nog altijd een sfeertje rond.’ Ook al schaam ik me niet voor mijn verleden, ik ben wel nog altijd bang voor de vooroordelen van anderen. En dat zou niet mogen. Dat besef trok me uiteindelijk over de streep.”
BvL: Heb je in het verleden dan vaak moeten vechten tegen zo’n vooroordelen?
Mathias: “Absoluut. Omdat ik bekend ben, heb ik er lange tijd voor gekozen om in de media niet meer over mijn verleden te praten. Er wordt te veel naar sensatie gezocht. Journalisten schrijven ook vaak niet met respect over het thema. Naar aanleiding van de voorstelling komen er natuurlijk vragen en is het ergens ook nodig dat ik er nu wel over praat. Door mijn bekendheid heb ik de mogelijkheid om mensen te bereiken en taboes te doorbreken. Dat wil ik dan ook doen. Maar van zodra ik voel dat iemand er misbruik van maakt, er respectloos over schrijft , of enkel uit is op sensatie, stopt het voor mij.”

HULPVERLENERS

BvL: Heeft jouw kwetsbaarheid een impact gehad op jouw familie?
Mathias: “Ja, natuurlijk. Ik denk dat zoiets altijd grote gevolgen heeft voor de mensen rondom iemand. En toch gaat het daar nog altijd veel te weinig over. Heel die tijd ging het over mij. Zowel in gesprekken met mij als met hulpverleners. ‘Hoe gaat het met jou?’, ‘Hoe is het met hem?’. Mijn broer werd tijdens die donkere periode soms ook echt bijna genegeerd of vergeten. En dat simpelweg omdat hij, in tegenstelling tot ik, geen problemen had. Achteraf ga je pas beseff en hoe verkeerd zoiets is.”
BvL: Dus op het moment zelf zag je dat niet …
Mathias: “Nee, absoluut niet zelfs. Het is erg om te zeggen, maar op dat moment was ik enkel met mezelf bezig. En dat lijkt me ergens wel normaal. Het was trouwens ook nodig, die tijd nemen om te focussen op mezelf en op beter worden. Maar door die focus zag ik alles rondom mezelf niet meer. Alsof de buitenwereld niet meer bestond. En het gaat zelfs nog verder dan dat, want ik nam mijn ouders op dat moment heel veel dingen kwalijk. Pas achteraf zag ik in dat dat eigenlijk niet nodig was.”

AMAI

BvL: Getuigenissen van naastbetrokkenen vormen de rode draad doorheen de voorstelling. Waren jullie geschrokken toen jullie die lazen?
Manu: “Ja, zeker. Vooral toen we de brieven voor het eerst luidop voorlazen tijdens een repetitie. Het was echt moeilijk om dat in een ruk te doen. De verhalen raakten mij, en ook de andere mensen die in de ruimte aanwezig waren.”
Mathias: “Ik herkende veel dingen. Er was bijvoorbeeld een brief bij van een moeder waarin ze zich richt aan haar dochter en beschrijft hoe sterk ze lijdt onder de situatie, maar toch belooft er altijd voor haar te zijn. Dat is een heel herkenbare situatie voor mij en die brief kwam bij mij keihard binnen. Ik beseft e toen plots: ‘Amai, er zijn nog mensen die hetzelfde hebben meegemaakt.’”
BvL: Wist je dat dan niet?
Mathias: “Ik wist dat heel veel mensen een psychische kwetsbaarheid hebben. Ik wist dat er heel veel patiënten zijn, dat mensen op wachtlijsten staan voor de nodige hulp … Maar het besef dat zij allemaal een gezin, familieleden, vrienden … hebben die óók afzien, dat kwam toen pas. Veel naastbetrokkenen hebben het trouwens zo moeilijk dat ze op het randje komen te staan van zelf ook patiënt te worden. Ze gaan soms worstelen met depressieve gevoelens of angsten. Als je zelf middenin een moeilijke periode zit, zie of voel je dat niet. Maar achteraf beseffen dat ik misschien anderen daarin heb meegesleurd, is keihard.”
BvL: Denk je dat we als samenleving en bij uitbreiding als organisatie die actief is in de geestelijke gezondheidszorg genoeg voor naastbetrokkenen doen?
Mathias: “Ik ben natuurlijk geen expert, maar ik denk dat familieleden nog te vaak aan hun lot worden overgelaten. Ze weten vaak niet waar ze met hun bezorgdheden naartoe kunnen. Ik hoorde bijvoorbeeld dat sommige mensen Facebook-groepen oprichten om lotgenoten met elkaar te verbinden. Het feit dat lotgenoten elkaar bewust zoeken, dat ze troost zoeken bij elkaar, toont alleen dat al niet aan dat we niet voldoende oog voor hen hebben?”

CIAO

BvL: Brengen jullie ook eigen verhalen in de voorstelling?
Mathias: “Neen. We wilden mijn eigen kwetsbaarheid niet gebruiken of uitsmeren in de voorstelling. De focus ligt op de getuigenissen en verhalen van de mensen uit het boek. Maar we sluiten wel af met een boodschap van hoop. En uit die boodschap blijkt duidelijk dat ik één van hen ben geweest, of nog altijd ben. Ik vond het ergens wel belangrijk dat dat er een plaats in kreeg.”
BvL: Een boodschap van hoop …
Mathias: “Ja, in de eerste plaats voor de toeschouwers met een psychische kwetsbaarheid. We willen hen zeggen: ‘Jullie problematiek is niet alles. Het definieert niet wie of wat jullie zijn. Het komt wel goed. Het is ook niet erg. Als je een been breekt, ga je naar het ziekenhuis. Waarom zou je niet exact hetzelfde doen als je je mentaal niet goed voelt?’ We hopen trouwens ook dat zij hun naasten meebrengen naar de voorstelling. Misschien hebben ze nog niet of te weinig gepraat met elkaar over hoe iedereen zich voelt. We kunnen hun problemen natuurlijk niet oplossen, maar ik hoop wel dat de voorstelling voor hen een soort van gespreksstarter kan zijn.”
BvL: Gaan jullie ook rechtstreeks in gesprek met jullie toeschouwers?
Manu: “Het is zeker niet de bedoeling om na de voorstelling gewoon te zeggen: ‘Ciao, bye, we zijn weg!’ We gaan er ook wel vanuit dat mensen na de voorstelling een babbeltje zullen willen doen met Mathias of met mij. Zij zullen hun verhaal willen delen, en wij gaan met plezier naar hen luisteren en het onze delen. Daarnaast zijn er telkens ook voor- en nabesprekingen die worden begeleid door de mensen van Te Gek!? zelf.”
Mathias: “Het verhaal gaat ook verder dan enkel de voorstelling. Ik merk nu al dat mensen mij bijvoorbeeld op Instagram berichten sturen over het thema. Ze vertrouwen mij bijvoorbeeld toe dat het niet goed gaat met hen, dat ze twijfelen om hulp te zoeken. Ik ben natuurlijk geen psycholoog, maar ik wil echt wel in gesprek gaan met hen. Het feit alleen al dat onze voorstelling die conversatie op gang brengt, is fantastisch.”

KLUCHT

BvL: Welk soort publiek verwachten jullie in de zalen?
Mathias: “Doordat we de voorstelling ook in psychiatrische centra spelen, gaan we er vanuit dat er heel wat mensen met een psychische kwetsbaarheid zullen komen kijken, of mensen die op zijn minst vertrouwd zijn met het thema. Maar we spelen bijvoorbeeld ook 6 schoolvoorstellingen voor leerlingen uit de 2de en 3de graad. Dat is een heel ander publiek. Er zijn ongetwijfeld jongeren die heel veel affiniteit hebben met dit thema, maar er zijn er evengoed die er niets voor voelen. De schoolvoorstellingen worden daarom volgens mij de moeilijkste. Maar aan de andere kant misschien ook de belangrijkste. Ik weet dat heel veel jongeren psychische problemen hebben en daar met niemand over kunnen praten. Sommigen durven zelfs niet aan hun ouders vertellen dat ze met iets zitten, of dat ze hulp nodig hebben. Hopelijk kan onze voorstelling ook voor hen iets betekenen.”
BvL: Dus als je niet met deze problematiek geconfronteerd wordt, en gewoon op zoek bent naar een luchtig avondje vertier, kom je beter niet?
Mathias: “Het is natuurlijk geen klucht vol grappen en grollen. Er zit absoluut een zekere zwaarte in. Maar het is ook zeker niet allemaal kommer en kwel. We hebben gezocht naar een mooie balans. Muziek weeft de twee ook heel mooi aan elkaar.”
Manu: “Je zegt: ‘Als je niet met deze problematiek geconfronteerd wordt.’ Maar kent niet iedereen iemand die een psychische kwetsbaarheid heeft? 1 op de 4 mensen kampt vroeg of laat met psychische problemen. Zij hebben allemaal ouders, broers, zussen, vrienden … Misschien beschouwen wij onszelf niet als naastbetrokkenen, terwijl we dat allemaal wel een beetje zijn.”

Tekst: Julie Goditiabois, Beeld: Layla Aerts